Ο Θεός, όταν παρέδιδε τις εντολές στους Ισραηλίτες, δεν ήθελε να επιβληθεί ως το αφεντικό που δίνει τους κανόνες συμπεριφοράς στους υποτελείς του.
Ο Θεός έδωσε τις εντολές για να θυμίζουν στον Ισραήλ τα θαυμάσια που έκανε για χάρη του, πως ελευθέρωσε τους Ισραηλίτες από την σκλαβιά της Αιγύπτου. Όπως τους ελευθέρωσε, τώρα θέλει να τους βοηθήσει να ζήσουν πραγματικά ελεύθεροι, με εμπιστοσύνη ο ένας προς τον άλλο, με ειρήνη, τόσο ενόσω πορεύονται προς την πατρίδα τους, όσο και όταν φτάσουν σ’ αυτήν.
Πράγματι στην εισαγωγή λέει: «Εγώ είμαι ο Κύριος ο Θεός σου που σε ελευθέρωσε από την γη της Αιγύπτου , τον τόπο της σκλαβιάς. Δεν θα έχεις λοιπόν άλλο Θεό παρά μόνον εμένα» σαν να θέλει να τους πει: «Εγώ σας απελευθέρωσα από την σκλαβιά. Αν θέλετε να μείνετε ελεύθεροι, αυτός είναι ο δρόμος της ελευθερίας και της ζωής».
Οι εντολές λοιπόν είναι οι όροι μιας συμφωνίας που ο Θεός έκανε με τους ανθρώπους, με τους οποίους τους υποδείκνυε ποιο είναι το πραγματικά καλό και το ποιο είναι το πραγματικά κακό για τον άνθρωπο. Είναι οι οδοδείκτες για την σωστή πορεία προς τον Θεό.
Οι εντολές είναι οι ευκαιρίες που δίνονται στον άνθρωπο για να ασκήσει την ελευθερία του και, κάνοντας το καλό, να δείξει ότι είναι πράγματι εικόνα του Θεού. Μπορεί όμως και να τραβήξει τον δικό του δρόμο. Η ανυπακοή, η αμαρτία, τραυματίζει το Θεό, όχι στην υπερηφάνεια του, αλλά επειδή τον απογοητεύει στην αγάπη του, διότι έτσι ο άνθρωπος οδηγείται στην ολοκληρωτική αποτυχία, στην θλίψη και την δυστυχία.
Στην Αγ. Γραφή έχουμε δύο εκδοχές του Δεκάλογου, αυτήν που διαβάζουμε στο βιβλίο της Έξοδου 20, 2-17 και αυτήν που υπάρχει στο Δευτερονόμιο 5, 6-21.
Εδώ, δίνουμε την εκδοχή που έχει καθιερωθεί μέσα από την κατηχητική παράδοση της Εκκλησίας :
1. Εγώ είμαι ο Κύριος ο Θεός σου, δε θα έχεις άλλους Θεούς ενώπιον μου
2. Δε θα αναφέρεις το όνομα τουΘεού Σου χωρίς ανάγκη
3. Ενθυμήσου ν’ αγιάζεις την ημέρα του Κυρίου
4. Τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου
5. Μη φονεύσεις
6. Μην μοιχεύσεις
7. Μην κλέψεις
8. Μην ψευδομαρτυρήσεις
9. Μην επιθυμήσεις τη γυναίκα του πλησίον σου
10. Μην επιθυμήσεις το ξένο πράγμα
Εδώ, δίνουμε την εκδοχή που έχει καθιερωθεί μέσα από την κατηχητική παράδοση της Εκκλησίας :
1. Εγώ είμαι ο Κύριος ο Θεός σου, δε θα έχεις άλλους Θεούς ενώπιον μου
2. Δε θα αναφέρεις το όνομα τουΘεού Σου χωρίς ανάγκη
3. Ενθυμήσου ν’ αγιάζεις την ημέρα του Κυρίου
4. Τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου
5. Μη φονεύσεις
6. Μην μοιχεύσεις
7. Μην κλέψεις
8. Μην ψευδομαρτυρήσεις
9. Μην επιθυμήσεις τη γυναίκα του πλησίον σου
10. Μην επιθυμήσεις το ξένο πράγμα
Οι τρεις πρώτες εντολές αφορούν τις σχέσεις των ανθρώπων με το Θεό και οι επόμενες εφτά αφορούν στις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους.
1. Εγώ είμαι ο Κύριος ο Θεός σου, δε θα έχεις άλλους Θεούς ενώπιον μου ή η θέση ίου Θεού στη ζωή μου
Η πρώτη εντολή παρουσιάζει τον μοναδικό Θεό που είναι παρών στην ζωή του πιστού. Αυτή η μοναδικότητα τον απαλλάσσει και τον απελευθερώνει από τη σκλαβιά των ειδώλων, δηλαδή των λανθασμένων αντιλήψεων του Θεού που θα μπορούσαν να τον αποπροσανατολίσουν από το σωστό νόημα της ζωής και να κατακερματίσουν την ζωή του.
Η πρώτη εντολή παρουσιάζει τον μοναδικό Θεό που είναι παρών στην ζωή του πιστού. Αυτή η μοναδικότητα τον απαλλάσσει και τον απελευθερώνει από τη σκλαβιά των ειδώλων, δηλαδή των λανθασμένων αντιλήψεων του Θεού που θα μπορούσαν να τον αποπροσανατολίσουν από το σωστό νόημα της ζωής και να κατακερματίσουν την ζωή του.
2. Δε θα αναφέρεις το όνοματου Θεού Σου χωρίς ανάγκη
Η δεύτερη εντολή είναι ένα δίπτυχο με την πρώτη, μιας και υπογραμμίζει το γεγονός ότι ο Θεός δεν είναι στην διάθεση μας για να εκπληρώνει τις επιθυμίες μας, αλλά για να ανοίξει τους ορίζοντές μας για να ακολουθήσουμε το Θέλημα του. Είναι μια πρόσκληση ώστε να μην χρησιμοποιείται το όνομα του Θεού για επιβεβαίωση της αξιοπιστίας μας, είναι μια πρόσκληση η αξιοπιστία μας να μην έχει ανάγκη της μαρτυρίας του Δημιουργού μας, αλλά να είναι μια μαρτυρία ότι είμαστε πράγματι η εικόνα του Δημιουργού μας από την οποία αντλούμε την δύναμη για την δική μας αξιοπιστία.
Η δεύτερη εντολή είναι ένα δίπτυχο με την πρώτη, μιας και υπογραμμίζει το γεγονός ότι ο Θεός δεν είναι στην διάθεση μας για να εκπληρώνει τις επιθυμίες μας, αλλά για να ανοίξει τους ορίζοντές μας για να ακολουθήσουμε το Θέλημα του. Είναι μια πρόσκληση ώστε να μην χρησιμοποιείται το όνομα του Θεού για επιβεβαίωση της αξιοπιστίας μας, είναι μια πρόσκληση η αξιοπιστία μας να μην έχει ανάγκη της μαρτυρίας του Δημιουργού μας, αλλά να είναι μια μαρτυρία ότι είμαστε πράγματι η εικόνα του Δημιουργού μας από την οποία αντλούμε την δύναμη για την δική μας αξιοπιστία.
3. Ενθυμήσου ν’ αγιάζεις την ημέρα του Κυρίου, ή κάθε Κυριακή γιορτάζουμε το Πάσχα του Κυρίου που είναι το Πάσχα μας.
Η Κυριακή, η πρώτη ημέρα της εβδομάδας, για τους χριστιανούς είναι η ημέρα της Αναστάσεως του Κυρίου, είναι η ημέρα η αφιερωμένη στην ανάμνηση της δημιουργίας, είναι η ημέρα που ο άνθρωπος θυμάται την αρχή του, τον Δημιουργό του, ζει με την δύναμη του Αναστημένου και ατενίζει τον προορισμό του : την Ανάσταση του και την ευτυχία του ναζει στην παρουσία του Θεού.
Η Κυριακή, η πρώτη ημέρα της εβδομάδας, για τους χριστιανούς είναι η ημέρα της Αναστάσεως του Κυρίου, είναι η ημέρα η αφιερωμένη στην ανάμνηση της δημιουργίας, είναι η ημέρα που ο άνθρωπος θυμάται την αρχή του, τον Δημιουργό του, ζει με την δύναμη του Αναστημένου και ατενίζει τον προορισμό του : την Ανάσταση του και την ευτυχία του ναζει στην παρουσία του Θεού.
4. Τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου ή Ευχαριστώ για την ζωή
Η εντολή αυτή καλεί τους χριστιανούς να οικοδομήσουν την οικογένειά τους ως μια «κατ’ οίκον εκκλησία» όπου ο καθένας μαθαίνει να αγαπάει τον Θεό και τους άλλους και να προετοιμάσουν τα μέλη της να είναι τίμιοι οικοδόμοι της ανθρώπινης κοινότητας και κοινωνίας. Ο Κύριος ζητά απ’ όλους, μικρούς και μεγάλους, να αποδίδουν στους γονείς την σπουδαιότητα που τους αξίζει για την αγάπη τους, για την εργασία τους, για την αφοσίωσή τους και ακόμη περισσότερο γιατί μας μετάδωσαν την ζωή που έρχεται από το Θεό. Σε μια χριστιανική οικογένεια οι ρόλοι είναι διακριτοί και σεβαστοί.
Η εντολή αυτή καλεί τους χριστιανούς να οικοδομήσουν την οικογένειά τους ως μια «κατ’ οίκον εκκλησία» όπου ο καθένας μαθαίνει να αγαπάει τον Θεό και τους άλλους και να προετοιμάσουν τα μέλη της να είναι τίμιοι οικοδόμοι της ανθρώπινης κοινότητας και κοινωνίας. Ο Κύριος ζητά απ’ όλους, μικρούς και μεγάλους, να αποδίδουν στους γονείς την σπουδαιότητα που τους αξίζει για την αγάπη τους, για την εργασία τους, για την αφοσίωσή τους και ακόμη περισσότερο γιατί μας μετάδωσαν την ζωή που έρχεται από το Θεό. Σε μια χριστιανική οικογένεια οι ρόλοι είναι διακριτοί και σεβαστοί.
5. Μη φονεύσεις ή Να σέβεσαι την ανθρώπινη ζωή
Η εντολή αυτή: α) υπερασπίζεται το δικαίωμα που κάθε άνθρωπος έχει στη ζωή, β) τον προφυλάγει από τις βίαιες διαθέσεις του κάθε κακώς διατιθέμενου και γ) προστατεύει την ανθρωπότητα από αποσύνθεση που κρύβεται στην επιθετικότητα που ενυπάρχει σε όλους.
Η εντολή αυτή: α) υπερασπίζεται το δικαίωμα που κάθε άνθρωπος έχει στη ζωή, β) τον προφυλάγει από τις βίαιες διαθέσεις του κάθε κακώς διατιθέμενου και γ) προστατεύει την ανθρωπότητα από αποσύνθεση που κρύβεται στην επιθετικότητα που ενυπάρχει σε όλους.
6. Μην μοιχεύσεις Ή να αγαπάς την πιστότητα και με πιστότητα
«Δημιούργησε ο Θεός τον άνθρωπο σύμφωνα με τη δική του την εικόνα,«κατ’ εικόνα του Θεού» τον δημιούργησε άντρα και γυναίκα» (Γεν. 1,27)
Η παραπάνω εντολή αφορά την αγάπη και την σεξουαλικότητα του ανθρώπου. ‘Εχουμε ήδη πει ότι: «Τα δύο φύλλα είναι ομοούσια ως προς τη φύση, ισότιμα ως προς την αρετή, ίσα ως προς την αξιοπρέπεια, διαφορετικά ως προς το φύλλο και την δύναμη αλλά, αλληλοσυμπληρούμενα ως προς τη ύπαρξη. Καλεσμένα στην συνύπαρξη και όχι στην σύγκρουση. Το καθένα έχει δικαίωμα στην ιδιαιτερότητα και την μοναδικότητά του». Σ’ αυτούς ο Θεός εμπιστεύτηκε την δημιουργία του ώστε μαζί να την φυλούν να την κάνουν αποδώσει τις δυνατότητες της και να είναι συνεργάτες του στην μετάδοση του δώρου της ζωής.
«Δημιούργησε ο Θεός τον άνθρωπο σύμφωνα με τη δική του την εικόνα,«κατ’ εικόνα του Θεού» τον δημιούργησε άντρα και γυναίκα» (Γεν. 1,27)
Η παραπάνω εντολή αφορά την αγάπη και την σεξουαλικότητα του ανθρώπου. ‘Εχουμε ήδη πει ότι: «Τα δύο φύλλα είναι ομοούσια ως προς τη φύση, ισότιμα ως προς την αρετή, ίσα ως προς την αξιοπρέπεια, διαφορετικά ως προς το φύλλο και την δύναμη αλλά, αλληλοσυμπληρούμενα ως προς τη ύπαρξη. Καλεσμένα στην συνύπαρξη και όχι στην σύγκρουση. Το καθένα έχει δικαίωμα στην ιδιαιτερότητα και την μοναδικότητά του». Σ’ αυτούς ο Θεός εμπιστεύτηκε την δημιουργία του ώστε μαζί να την φυλούν να την κάνουν αποδώσει τις δυνατότητες της και να είναι συνεργάτες του στην μετάδοση του δώρου της ζωής.
7. Μην κλέψεις ή να σέβεσαι και να διασφαλίζεις την αξιοπρέπεια και την ελευθερία του πλησίον, ή ακόμη και να συμμερίζεσαι τα αγαθά.
Καταδικάζει την κλοπή, το δόλο, την απάτη και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, αλλά και καλεί τον χριστιανό να συνειδητοποιήσει τις αιτίες που γενούν αυτές τις καταστάσεις καθώς επίσης να φτάσει σε μια οργάνωση της εργασίας και της οικονομίας που να αποτρέπουν αυτές τις καταστάσεις. Άνδρες και γυναίκες έχουν το ιερό δικαίωμα στην εργασία και να ζουν αξιοπρεπώς από αυτή.
Καταδικάζει την κλοπή, το δόλο, την απάτη και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, αλλά και καλεί τον χριστιανό να συνειδητοποιήσει τις αιτίες που γενούν αυτές τις καταστάσεις καθώς επίσης να φτάσει σε μια οργάνωση της εργασίας και της οικονομίας που να αποτρέπουν αυτές τις καταστάσεις. Άνδρες και γυναίκες έχουν το ιερό δικαίωμα στην εργασία και να ζουν αξιοπρεπώς από αυτή.
8. Μην ψευδομαρτυρήσεις, ή να μιλάς καλά ( να επαινείς) τον πλησίον
Απαγορεύει να βλάψει κάποιος τον συνάνθρωπό του με ψέματα και συκοφαντίες. Ζητάει την τιμιότητα, την αγάπη για την αλήθεια και την αναζήτηση της, ότι και αν αυτό μπορεί να κοστίζει. Καλλιεργεί έναν τρόπο ύπαρξης όπου : « Η ευσπλαχνία και η αλήθεια θα συναντηθούν» (Ψλμ. 85,11) και οι μαθητές του Χριστού να είναι «μάρτυρες πιστοί και αληθινοί» (Απ. 3,14).
Απαγορεύει να βλάψει κάποιος τον συνάνθρωπό του με ψέματα και συκοφαντίες. Ζητάει την τιμιότητα, την αγάπη για την αλήθεια και την αναζήτηση της, ότι και αν αυτό μπορεί να κοστίζει. Καλλιεργεί έναν τρόπο ύπαρξης όπου : « Η ευσπλαχνία και η αλήθεια θα συναντηθούν» (Ψλμ. 85,11) και οι μαθητές του Χριστού να είναι «μάρτυρες πιστοί και αληθινοί» (Απ. 3,14).
9. Μην επιθυμήσεις τη γυναίκα του πλησίον σου και η
10. Μην επιθυμήσεις το ξένο πράγμα ή Μακάριοι οι καθαροί στην καρδιά γιατί αυτοί θα δουν το Θεό. (Μτ.5,8)
Συνιστούν την αυτοκυριαρχία πάνω στις ενστικτώδεις ορμές και ιδιαίτερα να μην εκλαμβάνεται ο άλλος ως αντικείμενο ηδονής, ή στον άλλο βλέπουμε κάποιον από τον οποίο να επωφεληθούμε. Εφιστούν ακόμη την προσοχή στους κινδύνους της απληστίας και φιλαργυρίας. Οι αμαρτίες, πριν γίνουν πράξεις, γεννιούνται στην καρδιά και είναι εκφράσεις μιας κακής καρδιάς (Μτ.15,19-20).
Συνιστούν την αυτοκυριαρχία πάνω στις ενστικτώδεις ορμές και ιδιαίτερα να μην εκλαμβάνεται ο άλλος ως αντικείμενο ηδονής, ή στον άλλο βλέπουμε κάποιον από τον οποίο να επωφεληθούμε. Εφιστούν ακόμη την προσοχή στους κινδύνους της απληστίας και φιλαργυρίας. Οι αμαρτίες, πριν γίνουν πράξεις, γεννιούνται στην καρδιά και είναι εκφράσεις μιας κακής καρδιάς (Μτ.15,19-20).
Συμπέρασμα: Οι εντολές του Θεού δεν είναι απλές απαγορεύσεις αλλά υπερασπίζονται και προωθούν: την αγάπη του Θεού και των αδελφών, την αλήθεια και τη ζωή, τη δικαιοσύνη και την αγιότητα.
